23- AFRİKA'DA İSLAMİYET: Dünü, Bugünü, Yarını
“AFRİKA’DA İSLÂMİYET: –DÜNÜ,BUGÜNÜ, YARINI–”
TOPLANTI ÖZETİ
İstanbul MedeniyetÜniversitesi ve İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (İSAV) 22-23 Nisan 2017tarihlerinde İstanbul Eresin Topkapı Hotel'de “Afrika’da İslâmiyet: –Dünü, Bugünü, Yarını–” konulumilletlerarası ilmî bir toplantı tertiplemiş ve toplantıya yurtdışı veyurtiçinden 43 ilim adamı iştirak etmiştir.
1970 yılındakikuruluşundan bugüne kadar 87 millî ve milletlerarası tartışmalı ilmî toplantıgerçekleştiren İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (İSAV), bu defa son yıllarda dünya gündeminde sıkçayer alan Afrika’da İslâmiyet konusunu milletlerarası ilmî bir toplantıçerçevesinde gündemine almıştır.
Afrika kıtasında İslâm’ınyayılışı, Osmanlı Devleti ile 400 yıl süren yakın münasebetleri, halen tümİslâm dünyasının Asya’dan sonra en kalabalık Müslüman nüfusunu barındıran kıtaolması dolayısıyla bu toplantıda, başta Türkiye olmak üzere İslâm Ülkeleri vediğer ülkelerde Osmanlı Devleti döneminde Afrika’nın siyasî, idarî ve kültürelyapısı, yeryüzündeki her dört Müslümandan en az birinin yaşadığı Afrika’nıntarihî geçmişi, Avrupa sömürgeciliğinden günümüze uzanan zaman diliminde bubölgede yaşanan buhranlar akademisyen tarafından ele alınmıştır.
Sömürgeciliköncesi dönemde kıta yerlisi devletlerin tamamına yakını Müslümanlar tarafındanidare ediliyorlardı. Osmanlı Devleti 16. yüzyılın başında kıtanın kuzeyi vedoğusunda Avrupalıların ilk sömürgeci hamlelerini durdurdu. Ardından buralarıdoğrudan idare etmeye başladı. Mısır, Trablusgarp (Libya), Tunus, Cezayir veHabeş isimli 5 ayrı eyaleti ile 30 milyon km2’lik neredeyse üçte birinikaplayan alanını idare etmesi;
Fas, Mali,Func (Sudan), Zengibar (Tanzanya), Kânim-Bornu (Çad-Nijerya) ve Harar(Etiyopya) gibi Müslümanların kendi yerel idareleri ile dostane ilişkilerigeliştirmesi;
Güney Afrika,Madagaskar, Moritus ve Mozambik gibi Müslümanların azınlık olarak yaşadıklarıyerlerdeki dindaşları ile kurduğu irtibatları henüz aydınlatılmış değildir.
AvrupalılarınPapalık öncülüğünde Katolikler adına, Protestan ve diğer kilise çevrelerinin dedahil olmasıyla tüm misyonerlik faaliyetleri sömürgecilik öncesi adeta kıtayaabanmış ve halen devam eden yoğun çalışmaları ile bir anda Hıristiyanlığın enetkin alanları arasına dahil edilmiş ve etmeye de devam etmektedir.
Bir taraftandin üzerinden sömürgeci yayılma, diğer taraftan Selefîlik adı altındaki yeniyıkıcı akımların kıtada giderek taraftar bulması, İran’ın Şiîliğe yeni alanaçmak için Afrika’yı seçmesi buradaki Müslümanlığının bugünü kadar yarınını dayakından ilgilendirmektedir.
700 milyondanfazla Müslümanın yaşadığı kıtada üç-beş terör örgütünün çoğu yabancıdevletlerin kontrolündeki silâhlı ve kimi zaman katliama varan girişimlerininarkasında yatan temel sebepler yeni sömürgecilerin müdahalelerine zeminhazırlamaktır. İslâm adına yaptıklarını iddia ettikleri vahşet ile en çokzararı da Müslümanlara verdikleri davranışları hiçbir şekilde tasvipedilmemektedir.
Bugün AfrikaMüslümanlığı yalnız değil, bilakis büyük bir güçtür. İslâm İşbirliğiTeşkilatı’nın 57 üye ülkesinden 27’si Afrika’dadır. BM’de de en güçlü grubunu54 Afrika ülkesi oluşturmaktadır. 2005’ten beri ise Türkiye’nin Afrika ileilişkileri yeni bir sürece girmiş ve hızla ilerlemektedir.
Afrika’daİslâmiyet’in yayılması, başlangıçtan itibaren kurulan Müslüman devletler,Osmanlı Devleti’nin bu kıtadaki ilişkileri, günümüz Müslüman toplumlar vebunların gelecekleri için şimdiden yapılan çalışmalar toplam 10 ayrı oturumdaele alınmıştır. Katılımcıların çoğunluğunu Afrikalı akademisyenler ve Müslümantoplum temsilcileri oluştururken Türkiye, Avrupa ile ABD’den gelecekakademisyenlerle birlikte toplam 30 Afrika uzmanı toplantıya bizzatkatılmıştır.
Toplantı koordinatörü Prof. Dr. Ahmet KAVAS, İslâmî İlimlerAraştırma Vakfı (İSAV) Başkanı Prof. Dr. Ali ÖZEK, İslâmî İlimler AraştırmaVakfı (İSAV) II. Başkanı Prof. Dr. Salih TUĞ, İstanbul Medeniyet ÜniversitesiRektörü Prof. Dr. M. İhsan KARAMAN, Diyanet İşleri Başkanı Danışmanı EnverARPANın yaptığı takdim konuşmalarından sonra Berlin Humboldt Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Khadim MBACKE,Afrika’da İslâm İlim Geleneğinin Tarihî Seyri ve Yayılmasıkonulu bir açılış konferansı vermiştir.
Toplantının ana oturum başlıkları ile bu başlıklar altındasunulan tebliğler ve tebliğciler şöyledir:
BAŞLANGIÇTANOSMANLI DÖNEMİNE KADAR MISIR VE MAĞRİB’DE İSLÂMİYET
Müslümanların İlk Asrında İslâm’ın Kuzey Afrika’daYayılışı
Prof. Dr.Âdem APAK
Fetih’ten Osmanlıların Gelişine Kadar
Cezayir’de İslâmiyet’in Tarihî ve Medenî Seyri
Prof. Dr. AlGhali GHARBI
Mağrib-i Aksa’da İslâm: Sabiteler ve Değişkenlikler
Dr. YousefALAWI
Başlangıçtan Günümüze Afrika’da Kurulmuş MüslümanHanedanlıklar
Yrd. Doç. Dr. Abdullah Erdem TAŞ
SAHRAALTI AFRİKA’DA İSLÂMİYET
VE OSMANLIİLE MÜNASEBETLERİ
Nijer’de İslâm’ın Yayılışı ve Geçmişten Günümüze NijerDevleti’nin Türkiye ile İlişkileri
Prof. Dr. Hama JIBI
Kânim Sultanlığında İslâm’ın Yayılma Yolları
ve Osmanlı Devleti ile Münasebetleri”
Dr. Abakar WALAR
Büyük Sahra’da İslamlaşma Süreci: Tevârik Kabileleri
Yrd. Doç. Dr. Muhammed TANDOĞAN
Sahraaltı Afrika’nın En Köklü Hanedanı:
Kânim-Bornu Sultanlığı ve Osmanlı ile Münasebetleri
Arş. Gör. İsa GÖKGEDİK
BATIAFRİKA’DA İSLÂMİYET (I)
Burkina Faso’da İslamlaşma Tarihi: Sömürgecilik ÖncesindenGünümüze
Prof. Dr. Issa CISSE
Mali’de İslâm
Abdoul Aziz YATTABARÈ
Sokoto Halifeliği ve Geçmişten Günümüze Nijerya’daİslâmiyet
Öğr. Gör.Musa UMAR
Murâbıtlar’dan Filâlîler’e Batı Afrika’da İslâmiyet’inYayılmasında Fas’ın Rolüet
Radouan YOUSFI
BATI AFRİKA’DA İSLÂMİYET (II)
Batı Afrika’da İslâmiyet: Etki ve Etkileşim
Prof. Dr. Khadim MBACKE
Fildişi Sahili’nde Siyasi Çoğulculuk Çağındaİslamiyet: Dinî Atılganlıktan Arap-İslâm Dünyasına Açılışa
Dr. Issouf BINATÉ
Sierra Leone’deİslâm
Dr. IbrahimSalieu KAMARA
Modern Senegal’de İktisadî ve Sosyo-KültürelYönleriyle İslâmiyet
Öğr. Gör.Mouhamed GUEYE
OSMANLI’DAN GÜNÜMÜZE MISIR VE MAĞRİB’DE İSLÂMİYET
Mısır-Osmanlı/Türkiye İlişkilerinin Geçmişi, Bugünü veGeleceği
Dr. MuhammedILHAMI
Osmanlı Himayesi ile Fransız Sömürgeciliğine MeydanOkumaları Arasında Cezayir’de İslâmiyet
Doç. Dr.Nadia TERCHOUNE
Afrika Müslümanlığına Osmanlı Mısırı’nın Katkısı
Dr. AydınÖZKAN
Müslüman Tunus: İslâmî İlimlerin Membaı Olmaktan Dinî Kaynakları Kurutan Siyasete
Dr. İbrahimBOUAZZI
OSMANLI’DAN GÜNÜMÜZE SAHRAALTI AFRİKA’DA İSLÂMİYET
Çad-Türkiyeİlişkileri
Prof. Dr. Mahmoud AYOUB
Orta Afrika’ya İslâm’ın Girişi, Osmanlı’nın BölgedekiFetihleri ve Bu Durumdan Kültürel İstifadenin Keyfiyeti
Nassır Addalil MOUSTAPHA
Sierra Leone’deİslamlaşmaya Çözümler: Davet ve Gayret
Alhaji MusaBANGURA
Batı Afrika’da İslâmiyet’in Dönüşümü:
Tasavvufi İslam’danBoko Haram’a
Dr. Aboubacar Issoufou BATASAYE
DOĞU VE GÜNEY AFRİKA’DAİSLÂMİYET
Güney Afrika’da İslâm’aDavet Tecrübesi (1910-2010): İslâmî Hareket ve Dinî Dönüşüm
Prof. Dr.Muhammed HARON
Doğu Afrika Sahili Boyunca Osmanlı’nın Varlığınınİhyası?: Tecrübeler ve Beklentiler
Dr. Abdulkadir HASHIM
İslâmiyet’in Habeşistan’da Yayılışı
Prof. Dr.Adem Kamil FARIS
AFRİKA’NINGÜNCEL MESELELERİ VE İSLÂMİYET
İslâmiyet ve Kamerun’da Müslüman Olmak: Mevcut Durumve Geleceğe Bakış
Prof. Dr.Mohamadou SOU’OUDI
Sudan-Osmanlı İlişkilerinin Tarihi ve GünümüzdekiKültürel Tezahürleri
Dr. AminHassan OMER
Libya’da 17 Şubat Devrimi Sonrası Yaşanan Gelişmelerve İslâmî Hayata Etkisi
Prof. Dr.Ali Mohamed HAMMUDA
Geçmişi ve Bugünü Arasında Nijerya’da İslâm
Doç. Dr.İbrahim Mohammed HASSAN
AFRİKA’DAİLMÎ VE SOSYO-KÜLTÜREL HAYAT
Senûsiyye AkâidininTahlili
Yrd. Doç. Dr. Mustafa Selim YILMAZ
Somali’ye İslâm’ınGirişi ve Osmanlı ile Münasebetleri
Dr. MahdiMuhamad ABUBAKAR
Delâilü’l-Hayrât’ın Türkiye ve Türkçe’deki Serüveni:Yazma Nüshalar Üzerinden Bir Tahlil Denemesi
Menderes VELİOĞLU
Sudan’da OsmanlıEserleri ve Kültürel Mirası
Mayada KAMAL
