20- OSMANLI İLİM, SANAT VE DÜŞÜNCE DÜNYASINDA BALKANLAR

BaşbakanlıkTanıtma Fonu’nun katkılarıyla Trakya Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi, İslâmîİlimler Araştırma Vakfı ve İstanbul Üniversitesi İslâm Araştırmaları Merkezi’ninişbirliği ile düzenlen etkinlik 07-09 Mayıs 2014 tarihlerinde TrakyaÜniversitesi Balkan Kongre Merkezinde icra edildi.

PROGRAMIN HAZIRLANMASI

Osmanlı, Balkan topraklarındayönetimi üstlendiği beş yüz yılı aşan süre içerisinde bölgenin siyasi vesosyo-kültürel tarihinin yeniden yazılmasını sağlamıştır. Balkanlar’da yaşayanfarklı dinî ve etnik gruplar Osmanlı kültürü içerisinde buluşmuş, günümüzde butoprakları “Balkanlar” yapan temel unsurlar dönemin dokusuyla şekillenmiştir.Osmanlıların adalet temelli idare anlayışıyla Balkanlar bu dönemde her açıdangelişmiştir. Osmanlı mimarisinin bölgedeki eşsiz örnekleri bunun somutdelillerindendir. Bununla birlikte, etkileşim sadece tek yönlü gerçekleşmemiş,Balkanlar da Osmanlı’yı bir imparatorluk hâline getiren, ilmî, fikrî, siyasîaskerî ve sanatsal alanda pek çok şahsiyetin yetişmesine vesile olmuş, Osmanlıkültürünün olgunlaşmasına önemli katkılar sağlamıştır. Mehmet Akif, YahyaKemal, İsmail Hakkı Bursevî, Filibeli Ahmet Hilmi, Ahmet Cevdet Paşa, MatrakçıNasuh, Sokullu Mehmet Paşa, Fahrettin Paşa bu isimlerden sadece bir kaçıdır.

Balkanlar’ın cazibe merkeziEdirne Osmanlı Devleti’ne başkentlik yapmış bir şehirdir. Büyük rüyalar önce buşehirde görülmüş, geleceğe dair ümitler bu şehirde yeşermeye başlamıştır. Aynıümidin rüyasıyla 2013-214 yılında eğitim-öğretim hayatına başlayan TrakyaÜniversitesi İlahiyat Fakültesi, eş zamanlı olarak, Balkanların Osmanlı tesirialtında tüm toplumlar için en az 600 yıllık huzurlu ve verimli bir tarihigeçmişin ürünü olan ilim, düşünce ve sanat hayatını yeniden keşfetmenin veanlamanın, günümüz dünyasında bize yeni umutlar, çok yönlü imkânlar sunacağı veköprüler kuracağı kanaatiyle sempozyumun hazırlık çalışmalarını başlatmış, İSAV’ın işbirliği ve T.C. Başbakanlık Tanıtma Fonunun katkıları bu çalışmalarahız ve güç kazandırmıştır. Türkiye’den Balkanlara ve Balkanlar’dan Türkiye’yeiki yönlü bir bakış sadece Balkanları değil, kendimizi anlamamıza da katkısağlayacağı düşünülen sempozyum üç ana başlık üzerinden planlanmıştır:

A. Osmanlı’da Düşünce Dünyasıve Balkanlar

Osmanlı düşünce dünyasınaBalkanlar’dan katkı sağlayan ve Balkanlar üzerinde etkili olan kelâm, felsefeve tasavvuf vd. alanlarda eser veren şahsiyetler, eserleri, görüşleri, etkileriile Balkanlar’daki İslâm düşünce dünyasını ve tasavvufî hayatı tüm boyutlarıylaele alan tebliğ konusu olarak ön görülmüştür.

B. Osmanlı’da Eğitim-İlimHayatı ve Balkanlar.

Osmanlı düşünce dünyasınaKur’an-ı Kerim, Tefsir, Hadis, İslâm Hukuku, Dil ve Belâgât gibi İslâmî ilimleralanlarında katkı sağlayan âlimler, eserleri, görüşleri etkileri ve medreselerbaşta olmak üzere Balkanlar’daki ilim hayatını tüm boyutları ile ele alantebliğler bu başlık altında değerlendirilmiştir.

C. Osmanlı Sanatı ve Balkanlar(Mimari-Edebiyat-Musıkî vd.)

Balkanlarda Mimari, Edebiyat,Musiki ve diğer sanat alanlarında eser vermiş olan sanatkârlar ve gerekeserlerine dair tebliğler beklenmiştir. Yurtiçinden ve yurtdışından 120 tebliğönerisi ve özeti sekreteryaya ulaşmış, bunlardan 35’i programa alımış; ayrıcaaçılış oturumunda Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu bir açılış konferansı vermiştir.

PROGRAMINİCRASI

Yard. Doç. Dr.Mustafa Şentürk’ün takdim ettiği program saygı duruşu ve İstiklal Marşınınsöylenmesini  takiben NağmelerTopluluğu'nun müzik dinletisiyle başladı.

Sempozyumun“selâmlama” konuşmasını İlâhiyat Fakültesi Dekanı Prof.Dr. Hüseyin Sarıoğlu yaptı. Açılış oturumunu Prof.Dr. Salih Tuğ yönetti. Tuğ, ilkkonuşmacı olarak İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (İSAV)  Başkanı Prof.Dr.Ali Özek’i kürsüye davet etti. Özek Hoca öncelikle İslâmî İlimler AraştırmaVakfı’nı tanıttı. Vakfın bugüne kadar 100'e yakın eser neşrettiğini söyledi.Eğitim öğretimin önemine vurgu yaptığı konuşmasında, mutlaka “araştırmacıâlimler”in yetiştirilmesi gerektiğini belirtti. Bu amacı gerçekleştirilebilmek vekatkı sağlayabilmek için İSAV’ın, ilim ve iş adamlarının desteği ilekurulduğunu anlattı. “Ev sahibi üniversiteyi ve buranın İlâhiyat Fakültesi’niçok önemsiyorum. Teşrif eden ve tebliğ sunacak hocalara çok teşekkür ediyorum.Hayırlı olmasını diliyorum. Gelecekte yapılacak toplantılara katkı vermeyitaahhüt ediyorum. Hepinizi selâmlıyorum" diyerek konuşmasını tamamladı.

Salih TuğHoca, ikinci konuşmacı olarak Gümülcine Seçilmiş Müftüsü İbrahim Şerif'i kürsüye davet etti. Şerif, “Herkesi Batı Trakya’dangetirdiğim selâmla selâmlıyorum” dedi. Toplantının önemine vurgu yaptı. Sözlerinedevam ederek, “Batı Trakya’da ilk on yılını her şeyi düzelteceğim niyetiyleçalıştım. İkinci on yılda mahkemelerde boğuştum. Üçüncü on yılda da BatıTrakya’ya hizmet etmeye çalıştım. Yeni bir haber olarak Yunanistan'dan vizekalktığını öğrendim çok sevindim. Osmanlı’nın eserlerinin hepsi Trakyabölgesinde… Yunanistan’daki Akpolisin altındaki Fethiye Camii’nde gizlice namazkıldım” diyerek hissiyatını dile getirdiği konuşmasında Şerif, herkese tekrarteşekkür etti, saygılarını sundu.

Oturumbaşkanı Şerif’in ardından İskeçe Seçilmiş Müftüsü Ahmet Mete’yi davet etti. Mete de sözlerine herkesi saygıyla selâmlayarakbaşladı ve “Batı Trakya’daki Türk toplumunda müftüler seçimle iş başına gelir.Yunanistan’ın seçtiği müftüler Yunanistan'ın kuklası olduğu için biz varız.Müthiş bir zulüm gördük. Biz her zaman Osmanlı kaldık, öyle de olmaya devamediyoruz. Biz Osmanlı torunu olmaktan gurur duyuyoruz. Tekrar hepinize saygı veselâmlar sunuyorum” diyerek konuşmasını tamamladı.

Salih Tuğ, HırvatistanBaşmüftüsü Aziz Hasanoviç’e sözverdi. Hasanoviç, besmele ile başladığı selâmlama konuşmasını Hırvatça olaraksürdürdü. Herkese teşekkür etti. “Hırvatistan müslümünları adına herkesiselâmlıyorum. Biz Osmanlı’nın parçasıyız. Kimse bizi parçalayamaz. Balkanlar’ıanlamak Osmanlı’dan geçer. Biz Hırvatistan’daki Osmanlı eserlerini ihyaediyoruz. 241 tane Osmanlı eseri var. Gelecek sene bunların envanteriniyayınlamayı düşünüyoruz. Hırvat Müslümanları olarak Hırvatistan’da yüzde birbuçuk kadarız; gururla İslâmımızı temsil ediyoruz. Hırvatistan İslam birliğiadına hepinizi selâmlıyorum” dedi.

Oturumbaşkanı Salih Tuğ, rektörümüz Prof.Dr.Yener Yörük’ü kürsüye davet etti. Yörük Hoca, “Sayın başkan, sayın müftüler!Öncelikle bize Balkanlar’da yol açan atalarımızı hayırla anmak istiyorum. Oradaatalarımız dünyanın en güzel güllerini, atlarını, köprülerini, camilerini yaptılar.Mânevî önderler, insanları gül suyu ile yıkadılar. Osmanlı ideale yakın birhayat kurdu, en güzel aileler yetiştirdiler. Bozgun vakti gelince de en büyük‘savunma’yı gerçekleştirdiler. Şimdi de bize düşen geçmişin araştırmasınıyapmaktır. Ecdadımızın kültüründen, sanatından habersiz olanları haberdaretmektir. Dünyaya tanıtmaktır. İnsanlıığın metafiziğe açlığını gidermeyeçalışmaktadır. Bu toplantıyı gerçekleştiren kurumlara teşekkür ediyorum. TrakyaÜniversitesi olarak insanlarımıza medeniyetimizin güzelliklerini aktarmayaçalışacağız. Herkese çok teşekkür ediyorum. Kuşkusuz sosyal bilimlere büyükgörevler düşüyor. Sağlıkta da büyük çalışmalar gerçekleştiriyoruz. Hepinize saygılar

sunuyorum”dedi.

Salih Tuğ,İslâm İşbirliği Teşkilâtı eski genel sekreteri Prof.Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu’nu son konuşmacı olarak davet etti.İhsanoğlu herkesi selâmladıktan sonra bir sunum gerçekleştirdi. “Osmanlı ÖncesiMedrese Geleneğinin Ortaya Çıkışı: Analistik Bir Yaklaşım” konusunda... Kendi çalışmalarıetrafında geçmişle bugün arasında bir mukayese yaptı. Trakya Üniversitesi’ninbu sempozyum çalışması çok önemli... Genç ilim adamlarının çalışmalarınıönemsiyorum. Fethedilen yerlerdeki medreselerin varlığı ve dil meselesi çok önemli.Bu konuları ayrıntılı bir çalışma ile dile getirmeye çalıştım. Medreselerinmevcudiyeti çok önemli! Osmanlı medrese ile çevreye yayıldı. Fetihle medresekurulması paralel gitmektedir. Bu hususu mutlaka görmemiz gerekiyor. Edirne’deilk medrese 1361’de kuruluyor. Uzun sayılacak bir sunum gerçekleştirenEkmeleddin İhsanoğlu, herkese teşekkür ederek konuşmasını tamamladı.

Kısa biraradan sonra sempozyumun ilk oturumuna geçildi. Birinci oturumu Prof.Dr. Mahmut Kaya yönetti. Buoturumda Prof.Dr. Numan Aruç, Gülbanu Koshenova, Prof.dr. Lyubomir Mirkovbildirilerini sunarken; son sunum Prof.Dr. Mesut İdriz ve Prof.Dr. Amir Pasic'eaitti. Pasic görüntülü ve İngilizce olarak kısa bir sunum yaptı.

Aradansonraki ikinci oturuma Prof.Dr. İrfanMorina başkanlık etti. Bu oturumda Prof.Dr. Kadir Özköse, Doç.Dr. RıdvanCanım, Yard.Doç.Dr. Nurullah Koltaş, Eyüp Salih tebliğ sundular.

Üçüncü oturumaProf.Dr. Halis Ayhan başkanlık etti.Prof.Dr. Fazıl Hoca (Üsküp Kiril ve Metodiy Üniversitesi Türk dili ve edebiyatıöğretim üyesi) Makedonya'nın eğitim hayatı üzerine çalışmaları var. ErdinçAhatlı Intibah gazetesini anlattı. Bekir Şahin (Konya Yazma Eserler Bölge müdürü)Yazma eserlerin önemi üzerinde durdu. Abdullah Bosnevî’nin yazma eserlerininkapsamları üzerinde durdu. Doç.Dr. Orliv Sabev, Hüseyin Bostancı (ChouseinBostantzi)

Dördüncüoturuma Prof.Dr. Metin Yurdagürbaşkanlık etti. Prof. Dr. Abdalaziz Mohamed Awadallah, Doç. Dr. Süleyman Baki,Dr. Sefer Hasanov, Prof. Dr. Adil Yavuz tebliğ sundu.

Beşincioturumun başkanı Prof. Dr. BayramDalkılıç’tı. Bu oturumda Prof. Dr. M. Zeki İbrahimgil - Araştırma GörevlisiFunda Naldan, Prof. Dr. İbrahim Coşkun, Yrd.Doç. Dr. M. Necip Yılmaz, Assoc.Prof. Dr. Qani Nesimi tebliğ sundu.

Altıncıoturumda başkan Prof.Dr. İlyas Çelebiidi. Prof. Dr. Fikret Karaman, Yrd.Doç.Dr. Muhammet Altaytaş, Yrd.Doç.Dr.Rıdvan Özdinç tebliğ sundu.

Yedincioturuma Prof. Dr. Metin Yurdagür başkanlıkyaptı. Doç.Dr. Sabri Tevfik Hammam, Öğretim Görevlisi Djuneis Nureski, Yrd.Doç.Dr.Necdet Şengün, Yrd.Doç.Dr. Ramadan Doğan, Yard.Doç.Dr. Abbas Yahya tebliğsundu.

Prof.Dr. Mesud Idriz’in başkanlıkettiği sekizinci oturumda Doç. Dr. Arif Aytekin, Doç.Dr. Lindita Xhanari(Latifi), Prof.Dr. İrfan Morina, Prof.Dr. Adem Apak tebliğ sundu.

Prof.Dr. Ahmet Günşen’in başkanlığında gerçekleşen, Prof. Dr.İlyas Çelebi, Prof.Dr. Numan Aruç ile Doç.Dr. Necdet Ünal’ın katıldığı“değerlendirme oturumu”nun ardından sempozyum, İSAV Başkanı Prof.Dr. Ali Özek,İlâhiyat Fakültesi Dekanı Prof.Dr. Hüseyin Sarıoğlu ve Rektörümüz Prof.Dr.Yener Yörük’ün kapanış ve teşekkür konuşmalarıyla sona erdi.

Üç günboyunca devam eden ve yurt dışından gelen katılımcı müftülerin ve biliminsanlarının çok önem verdiklerini söyledikleri ve büyük kazanımlarladöndüklerini ifade ettikleri sempozyumda, birbirinden ilginç ve yeni açılımlarakapı aralayan sunumlar gerçekleştirildi. Sempozyumun oldukça yoğun bir programve konu zenginliği dolayısıyla, gelecek yıllarda daha spesifik konularda vefarklı bir Balkan ülkesinde yapılması temennileri dile getirildi.